Mam wrażenie, że medytacja staje się coraz modniejsza.  Coraz częściej spotykam opinie mniej lub bardziej znanych osób opisujących tę praktykę, jako lek na różne choroby, sposób na lepszą produktywność, czy panaceum na wszelkie zło. W takich sytuacjach zapala mi się lampka ostrzegawcza – „Podejrzane!”. Zacząłem więc sprawdzać. Co znalazłem? Przybywa badań pokazujących, że medytacja zmienia pracę mózgu i organizmu. A to zaprowadziło mnie do innego pytania, czy medytacja likwiduje ból głowy?

Migrena czy napięciowy ból głowy?

Niedawno pisałem o różnych rodzajach bólów głowy -> Ból głowy – nie uwierzysz jak dużo ludzi ma z nim problem. Migrena i napięciowy ból głowy różnią się od siebie. Choć napięciowy ból głowy jest częściej spotykany, to jednak migrenie poświęca się więcej uwagi w badaniach. Przyczyna jest prosta – koszty społeczne i finansowe migreny są ogromne. W czasie ataku pacjenci często bardzo cierpią nawet kilka dni. W efekcie mają zdemolowaną jakość życia. Poza tym nie chodzą wtedy do pracy i generalnie niewiele są w stanie zrobić. To generuje koszty zarówno dla pacjentów jak i dla budżetów państw [1].

Czy medytacja likwiduje ból głowy?

Chciałbym Ci powiedzieć w prosty sposób – tak to działa. Niestety jest mało badań sprawdzających, czy medytacja likwiduje ból głowy. Jak już są, to mają mało uczestników i ich jakość nie jest dobra. W efekcie ciężko wyciągać jednoznaczne wnioski. A co wynika z tych badań, które mamy? Chorzy na migrenę praktykujący medytację mieli lepszą jakość życia, po tym jak zaczęli medytować. Nawet pomimo tego, że nie zmniejszyła się u nich intensywność bólu. W jednym z badań zmniejszyła się częstość ataków migreny, jednak różnice nie były spektakularne [2,3]. Czyli może coś się poprawi, jednak medytacja leków nie zastąpi. Choć może dzięki niej nie będzie trzeba brać ich tak często.

Co wspólnego mają emocje, stres i migrena?

Naukowcy postanowili trochę głębiej wejść w temat radzenia sobie z emocjami przez ludzi cierpiących na migrenę. Okazało się, że migrenowcy dużo częściej używali negatywnych mechanizmów radzenia sobie ze stresem. Częściej mieli uporczywe myśli dotyczące przeżywanego stresu. 

Ponadto badacze porównali zmianę pulsu między osobami cierpiącymi na migrenę, a ludźmi niemającymi problemów z bólami głowy. Okazało się, że migrenowcy dużo mocniej reagowali na czynniki stresowe, niż ci z grupy kontrolnej. Dodatkowo podwyższony puls utrzymywał się u nich dłużej niż u pozostałych osób biorących udział w  badaniu.  A teraz czas na ciekawą część! Po opanowaniu technik używanych w treningu uważności, puls migrenowców szybciej wracał do normy. Czyli techniki te przywracały równowagę w tej części systemu nerwowego, nad którą nie mamy świadomej kontroli. W efekcie organizmowi łatwiej jest wrócić do normalnego stanu.

Wygląda na to, że osoby z migrenami częściej mają problem z radzeniem sobie ze stresem. Co pogarsza ich odczuwanie bólu i może wywoływać migreny. Nie od dziś wiadomo, że stres jest jednym z czynników wywołujących migrenę, czy napięciowy ból głowy [2].

Może uważność (mindfulness) pomoże?

Jeśli nie jest Ci obca medytacja, to mogłaś też trafić na skrót MBSR, czyli Mindfulness Based Stress Reduction. Po polsku tłumaczy się to: redukcja stresu oparta na uważności. Nie jest to synonim medytacji, jednak ma wiele z nią wspólnego. Ten 8-tygodniowy program wymyślił i wdrożył dr. Jona Kabat-Zinn.  Wygląda na to, że ta metoda pomaga w stresie i lęku oraz ma dobry  wpływ na psychikę [4]. W związku z tym naukowcy zaczęli badać tę metodę pod kątem wspomagania pacjentów w migrenie i bólu głowy. Niestety wciąż jest niewiele wyników. Natomiast te, które mamy pokazują, że techniki uważności mają pewien pozytywny wpływ na ból głowy i migrenę. Pacjenci wskazywali na lepszą jakość życia, mniejszy stres, poprawę nastroju i lepsze emocjonalne radzenie sobie z bólem. Choć niektóre badania pokazywały też, że zmniejszyła się częstotliwość bólów głowy [2].  Czyli efekty są nieco lepsze niż przy samej medytacji, ale dalej nie ma spektakularnej poprawy.  

Jak uważność wpływa na ból?

Niełatwo jest wytłumaczyć wpływ uważności na ból głowy, bo trudno wskazać dokładnie jakie parametry bólu się zmieniają. Naukowcy postawili hipotezę, że uważność wpływa na regulację mechanizmu strachu i unikania bólu [2]. Mechanizm ten dotyczy zwykle długo trwającego bólu np. pleców. Polega na unikaniu wszystkiego, co może wywoływać ból. Konsekwencją jest mniejsza aktywność fizyczna, ale też szereg zmian psychologicznych. Tacy ludzie często mają katastroficzne wizje bólu i jego konsekwencji. Efektem jest ucieczka od czynników powodujących ból, co prowadzi do wyłączenia się z wielu czynności dnia codziennego. Mechanizmy unikania i ucieczki utrzymują się często nawet jeśli problem bólowy minął. W mózgu chorego utworzyła się pętla strachu, z której ciężko jest wyjść [5]. Może to też dotyczyć bólu głowy i migreny. 

Czy uważność i medytacja likwiduje ból głowy?

Na koniec możesz mi zarzucić, że piszę strasznie mętnie. Niestety zdaję sobie sprawę, że nie udzielam odpowiedzi wprost. Bierze się to stąd, że opieram się na badaniach naukowych. A te w tym przypadku nie dostarczają jednoznacznych odpowiedzi. Mam nadzieję, że wkrótce się to zmieni, bo coraz więcej naukowców jest zainteresowanych tym tematem. 

A co bym doradzał na bazie tego co wiemy? Czy medytacja likwiduje ból głowy? Praktyka medytacji i uważności jest ciekawą sprawą. Idzie w poprzek naszego codziennego pędzenia i kompulsywnego korzystania z mediów i życia. Pomaga zatrzymać się i wziąć głębszy „mentalny” oddech. Dlatego warto tego spróbować. Wygląda na to, że możemy z tych technik wynieść wiele dobra. Być może przywrócenie zdrowego dystansu i dobrego samopoczucia zwiększa naszą szczęśliwość, a w konsekwencji dobrze wpływa na zdrowie, kreatywność i szczęście.

Bibliografia

1. The Cost of Migraine and Its Treatment. AJMC. Accessed April 20, 2021. https://www.ajmc.com/view/jun05-2069ps62-s67
2. Wells RE, Beuthin J, Granetzke L. Complementary and Integrative Medicine for Episodic Migraine: an Update of Evidence from the Last 3 Years. Curr Pain Headache Rep. 2019;23(2):10. doi:10.1007/s11916-019-0750-8 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6559232/
3. Probyn K, Bowers H, Mistry D, et al. Non-pharmacological self-management for people living with migraine or tension-type headache: a systematic review including analysis of intervention components. BMJ Open. 2017;7(8). doi:10.1136/bmjopen-2017-016670
4. Khoury B, Sharma M, Rush SE, Fournier C. Mindfulness-based stress reduction for healthy individuals: A meta-analysis. J Psychosom Res. 2015;78(6):519-528. doi:10.1016/j.jpsychores.2015.03.009
5. Fear-Avoidance Model – an overview | ScienceDirect Topics. Accessed April 20, 2021. https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/fear-avoidance-model