Nie możesz spać z powodu bólu? Znasz kogoś takiego? Może to Twoi znajomi, rodzice albo dziadkowie? Ludzie bardzo często wskazują ból jako przyczynę bezsenności. A co, jeśli jest na odwrót? Czyli to brak snu powoduje ból? Bezsenność i ból się łączą w zaskakujący sposób.

Bezsenność i ból

Statystyki są jasne. Nawet 88% cierpiących z powodu długo trwającego bólu narzeka na problemy ze snem. Jeśli spojrzymy z perspektywy bezsenności to też jest podobnie. Nawet połowa tych, których dotykają bezsenne noce, cierpi z powodu przewlekłego bólu. Często fizyczne cierpienie pojawia się w życiu pacjenta wraz z problemami ze snem. Dotyczy to w szczególności osób w podeszłym wieku. Większość z nas dość logicznie stwierdza, że jak tylko przestanie boleć, to będzie można się wreszcie wyspać. Jednak rzeczywistość jest bardziej skomplikowana.

Nie śpisz dobrze? Będzie boleć.

OOkazuje się, że połączenie może być odwrotne. To problemy ze snem mogą wywoływać (lub zwiększać) ból. Osoby, u których pojawiła się bezsenność, były bardziej narażone na to, że się u nich częstotliwość i siła bólów głowy. Przy czym w momencie ustąpienia bezsenności, pacjenci często przestawali narzekać na bóle głowy [1].

Boli cię? A jak minęła noc?

Badania pokazują, że wystarczą dwie noce kiedy śpisz tylko 4 godziny do tego, żeby mocniej odczuwać ból. Efekt niestety się kumuluje, czyli im mniej śpisz, tym bardziej boli. Na szczęście jest on odwracalny, gdyż wydłużenie snu zmniejsza siłę odczuwanego bólu [2].
Inne badania pokazują, że ból pojawia się bezpośrednio po źle przespanej nocy, u osób z depresją i u osób starszych  [1].
Pisałem o tym, że depresja i ból są ze sobą mocno związane (jeśli chcesz wiedzieć więcej zajrzyj tutaj -> Czy ból i emocje są związane? Mózg jest tajemniczy!). Wygląda jednak na to, że można mówić nawet o trójcy powiązanych ze sobą problemów; czyli o depresji, bezsenności i bólu. Bo rzeczywiście bardzo często występują razem i wygląda na to, że nawzajem na siebie mocno wpływają.

Nie tylko ból głowy

Niestety wygląda na to, że problemy ze snem poważnie zwiększają ryzyko pojawienia się przewlekłego bólu w przyszłości. Przy czym czasem może to oznaczać nawet 10 czy 12 lat. Przykładem może być rozwój fibromialgii, czyli choroby będącej długotrwałym bólem stawów i mięśni. Schorzenie to rozwija się częściej u kobiet, które miały problemy ze snem. Generalnie badania pokazują związek między złą jakością snu, a rozwojem w przyszłości bólu przewlekłego u osób od niego wolnych. Zwiększa się też częstotliwość i siła bólów głowy, a także pogarsza się cierpienie u osób, które już cierpią z powodu bólu przewlekłego [1].
Jak to się dzieje? Nie do końca wiemy. Jednak wygląda na to, że zmniejszona ilość snu (lub zła jego jakość) obniża próg bólu i wpływa na układ nerwowy, tak że inaczej przetwarza sygnały. Mimo, że informacja o bólu z ciała nie uległa zmianie, to mózg postrzega go jako mocniejszy. W efekcie ból, który do tej pory mógł być akceptowalny, przestaje taki być [2].

Co zrobić z bólem i bezsennością?

W przypadku, gdy człowiek cierpi, to po pierwsze należy zająć się jego bólem. Zatem podstawa to właściwe leki przeciwbólowe. Tutaj decyduje przede wszystkim lekarz. Żeby osiągnąć dobre skutki może zalecić “dziwne” leki. Takie, które wydawałoby się, nie mają wpływu na ból. W ulotce możesz znaleźć informacje, że to lek przeciwdepresyjny, albo przeciwpadaczkowy. One też są stosowane w bólu przewlekłym, a dodatkowo część z nich ma korzystny wpływ na jakość snu [2].

Czy tylko leki?

Okazuje się, że bardzo ważna jest fizjoterapia i psychoterapia. Pierwsza sprawa to kwestia leczenia bezsenności jako takiej. Okazuje się, że terapia poznawczo-behawioralna jest bardzo skuteczna w radzeniu sobie z bezsennością (ale to się nadaje na osobny artykuł) [3,4].

Badacze sprawdzali jednak, jak na osoby cierpiące z powodu bezsenności i bólu wpłynie kombinacja psychoterapii i fizjoterapii. Choć badania nie są duże, to ich wyniki są obiecujące. Okazuje się, że zastosowanie terapii poznawczo-behawioralnej oraz fizjoterapii w celu radzenia sobie ze snem i z bólem przynosi pozytywne efekty. Dotyczy to zarówno zmniejszenia cierpienia u pacjentów, jak i poprawy jakości snu. Efekt ten utrzymywał się co najmniej dwa miesiące od zakończenia programu [3,6].

Bezsenność i ból – jak żyć?

Po pierwsze nie zarywaj nocy, szczególnie dla gier, bądź filmów. Zastanów się, czy na pewno to, co ogranicza czas Twojego snu, jest tak konieczne. Co możesz wyrzucić z codziennej rutyny, żeby spać więcej? Zastanów się nad marnowanym czasem np. przy social media. Sen okazuje się być bardzo istotny nie tylko dla naszego dobrego samopoczucia. W przyszłości organizm może wystawić wysoką cenę za niewyspanie. 

Jeżeli czujesz ból i nie sądzisz, że to przez niego nie śpisz, to nie skupiaj się tylko na cierpieniu. Jasne leczeniu bólu jest kluczowe. Jednak warto równocześnie zająć się problemami ze snem. Może się okazać, że to właściwy sen jest kluczem do skutecznego leczenia przeciwbólowego.

Bibliografia

1. Finan PH, Goodin BR, Smith MT. The association of sleep and pain: An update and a path forward. J Pain Off J Am Pain Soc. 2013;14(12):1539-1552. doi:10.1016/j.jpain.2013.08.007 The association of sleep and pain: An update and a path forward
2. Frohnhofen H. Pain and sleep: A bidirectional relationship. Z Für Gerontol Geriatr. 2018;51(8):871-874. doi:10.1007/s00391-018-01461-8
3. Blake C, Cunningham J, Power CK, Horan S, Spencer O, Fullen BM. The Impact of a Cognitive Behavioral Pain Management Program on Sleep in Patients with Chronic Pain: Results of a Pilot Study. Pain Med Malden Mass. 2016;17(2):360-369. doi:10.1111/pme.12903 Impact of a Cognitive Behavioral Pain Management Program on Sleep in Patients with Chronic Pain: Results of a Pilot Study
4. van der Zweerde T, Bisdounis L, Kyle SD, Lancee J, van Straten A. Cognitive behavioral therapy for insomnia: A meta-analysis of long-term effects in controlled studies. Sleep Med Rev. 2019;48:101208. doi:10.1016/j.smrv.2019.08.002
5. Fornal-Pawłowska M, Androsiuk K, Walacik E. Terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu bezsenności przewlekłej. Sen. 2008;1:1–9.
6. Cheatle MD, Foster S, Pinkett A, Lesneski M, Qu D, Dhingra L. Assessing and Managing Sleep Disturbance in Patients with Chronic Pain. Sleep Med Clin. 2016;11(4):531-541. doi:10.1016/j.jsmc.2016.08.004